Nieuwe uitdagingen

Vandaag zit ik precies op de helft van mijn reis alleen :). Arjan, veel plezier in mijn appartementje! En iedereen van SSR, veel plezier met de VIC! Ik moet eerlijk zeggen, de tijd gaat al een stuk sneller hier. Ik heb nu echt mijn plek gevonden en heb er een leuke uitdaging bij voor de laatste maand...

Dinsdag was echt een spannende dag. Na de wekelijkse meeting met Juna en Nel waarin we alle kinderen kort bespraken, en waarin we ook een plan maakten voor mijn laatste vier weken hier, ben ik voor het eerst bij een mama-meeting geweest. Even voor de duidelijkheid: mama’s worden door de kinderen vaak ‘aunti’ (tante) genoemd, vandaar dat ik die woorden (mama en aunti) door elkaar gebruikt.

Iets waar ik nog niet veel over verteld heb, is dat ik naast mijn werk met de oudste kinderen ook veel observeer. Dat was niet perse mijn opzet, maar als kinderpsycholoog is het vrij moeilijk om niet te observeren als je in een kindertehuis woont… Natuurlijk zag ik dingen die beter kunnen, en een aantal daarvan vind ik nu juist goed nu ik Kenia wat beter ken. Maar er is één ding waar nog steeds al mijn haren van overeind gaan staan, en dat is als een kind geslagen wordt. De eerste keer gebeurde dat nadat het kind mij geslagen had, en ik heb me zelden zo rot en ongemakkelijk gevoeld. Zeker toen ik zag dat daarna verschillende kinderen elkaar begonnen te slaan… In Kenia is het volkomen normaal om je kind af en toe een pak voor de broek te geven. Het idee is: als je je kinderen niet af en toe slaat, zullen ze nooit naar je luisteren. Omdat het slaan zoveel met me deed – ondanks dat ik wist dat ik dit kon verwachten – had ik echt het gevoel dat ik er wat aan moest doen… Maar omdat het zo’n vanzelfsprekend onderdeel van de opvoeding in deze cultuur is, heb ik eerst op advies van Nel het eerder genoemde boek van Dobson gelezen. Hij is een kinderpsycholoog met zeer veel ervaring, zowel als wetenschapper, als psycholoog en als vader, en beargumenteert in dit boek waarom hij een pak slaag als een belangrijk onderdeel van een liefdevolle opvoeding ziet. Maar ook zijn argumentatie kon mij er niet van overtuigen dat slaan nuttig of noodzakelijk is. En nadat ook in de gesprekjes het negatieve effect van het slaan naar voren kwam, wist ik zeker dat ik er wat aan moest doen. Maar hoe doe je dat, als blanke, Nederlandse, jonge meid, even deze ervaren Keniaanse mama’s vertellen dat ze de kinderen van Hapy Rock – die ze opvoeden als hun eigen kinderen – niet meer mogen slaan… Na hierover met Nel en Juna te hebben gesproken, besloten we dat ik in de mama-meeting mijn standpunt zou uitleggen en alternatieven voor slaan zou aanbieden.

De mama-meeting begon met een inleiding van Nel waarin ze vertelde wat mijn achtergrond is – dat ik vier jaar kinderpsychologie heb gestudeerd en dat ik een Master degree heb – en wat ik met de oudere kinderen doe en wat ik tot nu toe met ze heb bereikt. Daarna vertelde ze dat ik ook veel van opvoeding weet en dat ik hier in Happy Rock wat geobserveerd had. En toen gaf ze mij het woord.
Ik begon mijn praatje met de basisprincipes van toegepaste gedragsanalyse (ABA): “Gedrag (Behavior) volgt altijd op een antecedent (A) en wordt gevolgd door een consequentie (C). Kort gezegd: A-B-C. En de consequentie bepaalt de frequentie van het gedrag. Dus als gedrag (B) beloond (C) wordt, komt het vaker voor. En wat is de allerbelangrijkste beloning voor een kind? Aandacht. Ieder kind wil aandacht. Liever negatieve aandacht dan geen aandacht. Dus als er hier zevenentwintig kinderen rondlopen, en alleen de kinderen die vechten krijgen aandacht (straf van de mama), dan gaan ze vaker vechten, en gaan de andere kinderen ook vechten, zodat ook zij aandacht krijgen. Maar als je de kinderen die vechten negeert en je aandacht besteedt aan de kinderen die lief zitten te spelen, zullen meer kinderen lief gaan spelen, om ook die aandacht te krijgen.”

De mama’s waren muisstil. Waarschijnlijk hadden ze nog nooit van het belonen van positief gedrag gehoord. Ze zijn zelf opgevoed met het idee: een kind hoort te luisteren, klaar. Dat wordt gewoon verwacht van een kind. En als het dat niet doet, krijgt het een pak slaag. Maar toen Nel één van de mama’s vroeg samen te vatten wat ik zojuist had uitgelegd wist ze het precies te vertellen. Echt super! (Dat hebben we meteen beloond met een compliment natuurlijk ;)). Toen zei ik: “Natuurlijk kan je niet elk negatief gedrag negeren, zeker niet als een kind een ander kind pijn doet… Dus wat doe je dan om dat gedrag te stoppen, zonder het kind teveel aandacht te geven? … Je stuurt hem naar de ‘prison’.” De mama’s maken al gebruik van een separatieruimte – voor ons meer bekend als ‘in de hoek staan’ of op een stoeltje zitten – en die noemen ze prison. Ik legde uit dat je de leeftijd van het kind kan gebruiken om het aantal minuten te bepalen dat een kind ‘in prison’ moet zitten, en dat het heel erg belangrijk is dat het daarna sorry zegt en ook kan benoemen waarvoor dan. En dat je hem/haar daarna even een knuffel geeft, om het kind te verzekeren dat je nog wel van hem houdt, en dat je niet hem, maar zijn gedrag afkeurde.

Na dit verhaal kreeg ik een heleboel vragen – zowel over situaties in Happy Rock als over situaties bij de eigen kinderen van de mama’s. Erg leuk om samen oplossingen te bedenken vanuit het beloningsprincipe. Nadat de vragen een beetje uitdoofden kwam het spannendste gedeelte: “Then there is another thing I want to talk about, and it’s a difficult thing… A couple of times I’ve seen a mama beating a child…And I know that in Kenia beating is normal, but I think it is not the right way to discipline a child.” Pffff, dat was eruit… ;-) En toen ben ik gaan uitleggen waarom. “Ten eerste kopiëren kinderen volwassen. Het is me echt opgevallen dat - nadat ik een mama een kind zag slaan - alle kinderen elkaar begonnen te slaan. En de grote kinderen die vaak moederen over de kleine kinderen, slaan die kleine kinderen ook, net als ze de mama’s zien doen. Ten tweede denk ik dat slaan niet het gewenste effect heeft. Als een kind geslagen wordt, voelt hij zich ofwel boos, verdrietig of bang, of hij voelt zich vernederd, onterecht behandeld en soms misschien zelfs een held. Als het al helpt om het gedrag te stoppen is het uit angst voor een pak slaag, niet omdat een kind beseft dat wat hij deed niet kan, niet moreel is. Toen kwamen er vragen over hoe te reageren als een kind weigert iets te doen… En wat voor straf te geven aan iemand die lacht als hij naar ‘prison’ moet (Bijv. Bijbeltekst overschrijven waarin de overtreden moraal duidelijk wordt). Door de vragen ging het echt leven, en door mijn ervaring met ABA en vooral met Teddy – die we nooit hebben gestraft, laat staan geslagen – wist ik veel voorbeelden te geven en oplossingen te bedenken. En ik was heel blij met aunti Annet, die ook Nederlands is en mij direct begreep en ondersteunde. Uiteindelijk kwam Nel nog met het super idee om voortaan in de dagreportage van ieder kind niet alleen een negatief, maar ook een positief punt te noemen. Zo raken de mama’s getraind om positief gedrag te zien in elk kind.

Omdat een aantal mama’s niet veel zeiden vroeg ik me wel af of zij niet gewoon dachten: “Laat haar maar praten, wij weten wel beter”. Maar toen Nel aan het einde van de meeting vroeg of de aunti’s het goed vonden als ik ze af en toe feedback gaf, zeiden ze allemaal “ja”. Zolang ik het niet direct zou doen of waar de kinderen bijwaren. Uiteraard… En of ik ze dan ook positieve feedback wilde geven, en dan wel zeven keer zoveel positieve als negatieve feedback, zoals ik ze zelf net had geleerd. :)

Conclusie van dit hele verhaal: Ik heb er een grote uitdaging bij: de aunti’s coachen in het opvoeden van de kinderen. Ze helpen een positieve opvoedingssfeer te creëren.

Ik vind het ontzettend leuk om te zien hoeveel geestdrift er in Happy Rock zit. Hoe er steeds gezocht wordt naar kwaliteitsverbetering en hoe er steeds weer via andere wegen positieve input is. En ik vind het een eer dat ik, of mijn kennis, nu even die input mag zijn. Echt gaaf!